استانداردهای حسابرسی-بخش چهارم

مقدمه
1-3- این بخش، استانداردهای عمومی را تعیین و الزامات مربوط به اجراي حسابرسی طبق استانداردهای حسابرسی عملياتي را ارائه می‎کند. استانداردهای عمومی همراه با اصول اخلاقی فراگیر ارائه شده در بخش 3، مبنایی را برای اعتبار کار حسابرسان تعیین می‎کند. این استانداردها بر استقلال مؤسسه حسابرسی و هر یک از حسابرسان آن، اعمال قضاوت حرفه‎ای در اجرای کار و تهیه گزارش‎های مربوط، صلاحیت کارکنان حسابرسی، کنترل کیفیت حسابرسی و حصول اطمینان و بررسی‎های هم پیشگان برون‎سازمانی تأکید دارد.

استقلال
2-3- مؤسسه حسابرسی و هر یک از حسابرسان، در همه زمینه‎های مرتبط با کار حسابرسی، اعم از دولتی یا عمومی، باید از موارد شخصی، برون‎سازمانی و درون‎سازمانی ناقض استقلال دوری جویند و از ابراز آن‎ها پرهیز نمایند.

3-3- حسابرسان و مؤسسه‎های حسابرسی باید استقلال را به‎گونه‎ای حفظ کنند که اظهارنظرها، یافته‎ها، نتیجه‎گیری‎ها، قضاوت‎ها و پیشنهاد‎های آنان بی‎طرفانه باشد و توسط اشخاص ثالث بی‎طرف و آگاه از اطلاعات مربوط نیز بی‎طرفانه دیده شود. حسابرسان باید از شرایطی اجتناب کنند که می تواند موجب شود اشخاص ثالث بی طرف و آگاه از اطلاعات مربوط به این نتیجه برسند که حسابرسان نمی توانند استقلال را حفظ کنند و از اینرو نمی توانند قضاوت بی طرفانه و بدون جانبدارانه در مورد همه موضوعات مرتبط با اجرای حسابرسی و گزارشگری در مورد کار اعمال کنند.
4-3- هنگامی‎که حسابرسان و مؤسسه‎های حسابرسی وجود موارد نقض استقلال نسبت به واحد مورد حسابرسی در عمل یا ظاهر را ارزیابی می کنند، باید سه عامل کلی نقض استقلال یعنی عوامل شخصی، برون‎سازمانی و درون‎سازمانی  را مد‌نظر قرار دهد. چنانچه یک یا چند عامل پیشگفته بر استقلال حسابرس تأثیر بگذارد یا تأثیر‎گذاری آن بر استقلال متصور باشد، مؤسسه حسابرسی (یا حسابرس) بایستی از اجرای کار خودداری کند - به ‌جز شرایطی که در آن مؤسسه حسابرسی مستقر در واحد دولتی، به ‎دلیل الزامات قانونی یا به ‌دلایل دیگر، نمی‎تواند از انجام کار خودداری نماید، در آن حالت مؤسسه‎ حسابرسی باید موارد نقض را افشا کند و عبارت رعايت استانداردهاي حسابرسی عملياتي را تعدیل نماید (بندهای12-1 و13-1 ملاحظه شود).
5-3- حسابرسان در هنگام استفاده از کار کارشناسان ، بایستی توانایی آنان در انجام کار و گزارش بی‎طرفانه نتیجه‎گیری‎ها را تا آنجایی ارزیابی کنند که به ارتباط آنها با برنامه‎ها یا واحد مورد حسابرسی مربوط می‎شود. در صورت نقض استقلال کارشناس، حسابرسان نبایستی به ‎کار انجام‌شده توسط آنان اتکا کنند.
6-3- در صورت شناسایی موارد نقض استقلال پس از صدور گزارش حسابرسی، مؤسسه حسابرسی باید تأثیر آن را بر حسابرسی ارزیابی کند. چنانچه مؤسسه حسابرسی به این نتیجه برسد که حسابرسی طبق استانداردهای حسابرسی عملياتي انجام نشده است، بایستی تأثیر آن را بر گزارش حسابرسی تعیین کند و مدیریت و ارکان راهبری واحد مورد حسابرسی، درخواست‎کنندگان گزارش یا نهادهای دارای اختیار قانونی نسبت به واحد مورد حسابرسی و افراد استفاده‎کننده از گزارش حسابرسی را در رابطه با موارد نقض استقلال و تأثیر آن بر حسابرسی آگاه نماید. مؤسسه حسابرسی بایستی چنین تذکراتی را مکتوب نماید.

موارد نقض شخصی استقلال
7-3- حسابرسانی که در انجام یک کار حسابرسی مشارکت دارند، باید از همه موارد نقض شخصی استقلال، دوری گزینند . موارد نقض شخصی استقلال حسابرسان از روابط یا عقایدی ناشی می‎شود که ممکن است موجب شود تا حسابرسان میزان پرس‎ و جوها و افشا را محدود کنند یا موجب تضعیف یا تحریف یافته‎های حسابرسی به هر شکل ممکن شود. هر یک از حسابرسان بایستی مقام‎های مربوط در مؤسسه‎های حسابرسی خود را از هرگونه موارد نقض شخصي استقلال آگاه نمایند. نمونه‎هایی از موارد نقض شخصی استقلال حسابرسان به ‌شرح زیر است، اما تنها به موارد زیر محدود نمی‎شود:
الف- خویشاوندان درجه یک یا نزدیک  که مدیر یا سرپرست واحد مورد حسابرسی هستند یا به ‎عنوان کارمند واحد مورد حسابرسی در موقعیتی قرار دارند که می‎توانند نفوذی قابل ملاحظه بر واحد یا برنامه مورد حسابرسی داشته باشند؛
ب- داشتن منافع مالی قابل ملاحظه و با اهمیت مستقیم یا غیرمستقیم، در واحد یا برنامه مورد حسابرسی؛
پ- داشتن مسئولیت اداره كردن يا تصميم‌گيري‌هايي که می‎تواند بر عملیات واحد یا برنامه مورد حسابرسی تأثیرگذار باشد، براي نمونه، انجام خدمت به ‌عنوان عضو هيئت مديره، مدير، سرپرست يا ساير مقام‌هاي ارشد در هر یک از موارد تصمیم‎گیری، سرپرستی، یا نظارت مستمر بر واحد ، فعالیت یا برنامه مورد حسابرسی؛
ت- انجام عملیات حسابرسی به ‎طور همزمان یا در آینده توسط فردی که عهده‎دار هر نوع خدمات حسابداری به واحد مورد حسابرسي است؛
ث- پیش‎داوری در رابطه با افراد، گروه‎ها، سازمان‎ها یا اهداف یک برنامه خاص که می‎تواند موجب جهت‎گیری در حسابرسی شود؛
ج- عوامل جهت‎گیری شامل مواردی ‎که ناشی از عقاید سیاسی، گرایش‎های اجتماعی ناشی از عضویت یا اشتغال یا وفاداری به‎گونه‎ای خاص به سیاست‎ها، گروه‎ها و سازمان‎ها یا سطحی از حکومت باشد؛ و
چ- قصد استخدام در واحد مورد حسابرسي هنگام اجرای عملیات حسابرسی.
8-3- مؤسسه‎های حسابرسی و حسابرسان ممکن است با شرایط متفاوت گوناگون یا ترکیبی از شرایط روبه‎رو شوند که می‎تواند موجب نقض شخصی استقلال گردد. بنابراین، شناسایی تمام مواردی که می‎تواند موجب نقض شخصی استقلال شود، امکان‎پذیر نمی‎باشد. در نتیجه، مؤسسه‎های حسابرسی بایستی بخشی از روش‎های سیستم‎های کنترل کیفیت خود را به شناسایی موارد نقض شخصی استقلال و کمک به اطمینان از رعایت الزامات استقلال طبق استانداردهای حسابرسی عملياتي، تخصیص دهند. مؤسسه‎های حسابرسی بایستی دست‎‌کم موارد زیر را رعایت کنند:
الف- برقراری سیاست‎ها و روش‎هایی برای شناسایی، گزارش و رفع موارد نقض شخصی استقلال؛
ب- اطلاع رسانی سیاست‎ها و روش‎های مؤسسه حسابرسی به همه حسابرسان در مؤسسه‎ و بالابردن سطح شناخت آنان از سیاست‎ها و روش‎ها؛
پ- استقرار سیاست‎ها و روش‎های داخلی لازم به ‌منظور نظارت بر رعایت سیاست‎ها و روش‎های مؤسسه حسابرسی؛
ت- به ‎کارگیری ساز و کارهای انضباطی به ‎منظور ترویج رعایت سیاست‎ها و روش‎های مؤسسه حسابرسی؛
ث- تأکید بر اهمیت استقلال و انتظاراتی که حسابرسان همواره در برابر منافع عمومی به آن عمل خواهند کرد؛ و
ج- مستندسازی مراحلی که به شناسایی موارد بالقوه نقض شخصی استقلال مي‌انجامد.
9-3- هنگامی‎ که مؤسسه حسابرسی پيش از شروع به ‌كار یا طی انجام حسابرسی، موردی از نقض شخصی استقلال را تشخیص می‎دهد، بایستی به ‎موقع نسبت به رفع آن اقدام کند. در مواردی که نقض استقلال تنها به یک حسابرس یا یک کارشناس در رابطه با یک حسابرسی خاص مربوط مي‌شود، مؤسسه حسابرسی ممکن است بتواند مورد نقض شخصی را برطرف نماید. برای نمونه، مؤسسه حسابرسی می‎تواند حسابرس یا کارشناس موردنظر را از انجام هر کاری در آن حسابرسی خارج کند یا از آن حسابرس یا کارشناس درخواست نماید تا علت نقض شخصی را رفع کند. چنانچه نتوان مورد نقض شخصی را بر طرف کرد، مؤسسه حسابرسی بایستی از انجام آن کار حسابرسی کناره‎گیری نماید. در شرایطی که حسابرسان توسط واحدهای دولتی به ‎کار گمارده شده‎اند و نمی‎توانند از کار حسابرسی کناره‎گیری نمایند، بایستی از الزامات مندرج در بند 4-3 پیروی کنند.

موارد برون‎سازمانی نقض استقلال
10-3- مؤسسه حسابرسی باید از موارد برون‎سازمانی نقض استقلال دوری گزیند. عوامل برون‎سازمانی در مؤسسه حسابرسی می‎تواند کار را محدود نماید یا با توانایی حسابرسان در شکل‎دهی اظهارنظرها، یافته‎ها و نتیجه‎گیری‌هاي مستقل و بی‎طرفانه تداخل پیدا کند. موارد برون‎سازمانی نقض استقلال هنگامی روی می‎دهد که حسابرسان توسط فشارهای واقعی یا ظاهری ايجاد شده از طرف مدیریت و کارکنان واحد حسابرسی یا سازمان‎های نظارتی، از فعالیت بی‎طرفانه و اعمال تردید حرفه‎ای منع شوند. برای نمونه، در شرایط زیر، حسابرسان ممکن است آزادی کامل برای قضاوت مستقل و بی‎طرفانه نداشته باشند و در نتیجه، این امر بر حسابرسی تأثیر منفی داشته باشد:
الف- دخالت یا نفوذ برون‎سازمانی که می‎تواند به‌گونه‌اي نادرست دامنه حسابرسی را محدود یا تعدیل نماید یا تهدید به انجام چنین کاری کند، مانند اعمال فشار برای کاهش نامناسب میزان رسیدگی به ‎منظور کاهش هزینه‎ها یا حق‎الزحمه حسابرسی؛
ب- دخالت برون‎سازمانی با انتخاب یا کاربرد روش‎های حسابرسی یا انتخاب معاملاتی که باید مورد آزمون قرار گیرد؛
پ- محدودیت‎های غیرمنطقی در مورد زمان مجاز برای تکمیل حسابرسی یا صدور گزارش؛
ت- محدودیت تحمیلی برون‎سازمانی در دسترسی به سوابق، مقامات دولتی یا سایر افراد لازم برای انجام حسابرسی؛
ث- دخالت برون‎سازمانی در امور استخدام، انتصاب، تعيين حقوق و مزایا و ارتقای کارکنان حسابرسی؛
ج- محدودیت‎هایی در مورد وجوه یا سایر منابع مورد نیاز مؤسسه حسابرسی که بر توانایی مؤسسه حسابرسی در اجرای مسئولیت‎های خود، تأثیر منفی داشته باشد؛
چ- اختیار تأثیر‎گذاری یا اعمال نفوذ نامناسب بر قضاوت حسابرسان در رابطه با محتوای مناسب گزارش؛
ح- تهدید به تعویض حسابرسان به علت عدم توافق با محتوای گزارش حسابرسی، نتیجه‎گیری‎های حسابرسان یا کاربرد اصول حسابداری یا سایر معیارها؛ و
خ- اعمال نفوذهایی که موجب به خطر افتادن تداوم کار حسابرسان به ‌دلایلی غیر از عدم شایستگی، سوء رفتار یا نیاز به انجام حسابرسی باشد.
11-3- مؤسسه‎های حسابرسی بایستی سیاست‎ها و روش‎هایی را برای شناسایی و رفع موارد برون‎سازمانی نقض استقلال به ‌عنوان بخشی از سیستم کنترل‎های کیفیت خود به ‌منظور رعایت الزامات استقلال طبق استانداردهای حسابرسی عملياتي، برقرار کنند.