قانون کار جمهوري اسلامی ایران-فصل سوم

تبصره 1 : مأموریت به موردي اطلاق میشود که کارگر براي انجام کار حداقل 50 کیلومتر از محل کارگاه اصلی دور شود و یا ناگزیر باشد حداقل یک شب در محل مأموریت توقف نماید.

ماده 47 : به منظور ایجاد انگیزه براي تولید بیشتر و کیفیت بهتر و تقلیل ضایعات و افزایش علاقمندي و بالابردن سطح درآمد کارگران، طرفین، قرارداد دریافت و پرداخت پاداش افزايش تولید را مطابق آئین نامه اي که به تصویب وزیر کار و امور اجتماعی تعیین می شود منعقد می نمایند.

ماده 48 : به منظور جلوگیري از بهره کشی از کار دیگري وزارت کار و امور اجتماعی موظف است نظام ارزیابی و طبقه بندي مشاغل را با استفاده از استاندارد مشاغل و عرف مشاغل کارگري در کشور تهیه نماید و به مرحله اجراء در آورد.

ماده 49 : به منظور استقرار مناسبات صحیح کارگاه با بازار کار در زمینه مزد ومشخص بودن شرح وظایف و دامنه مسئولیت مشاغل مختلف در کارگاه، کارفرمایان مشمول این قانون موظفند با همکاري کمیته طبقه بندي مشاغل کارگاه و یا موسسات ذیصلاح، طرح طبقه بندي مشاغل را تهیه کنند و پس از تایید وزارت کار و امور اجتماعی به مرحله اجراء در آورند.

تبصره 1 : وزارت کار و امور اجتماعی دستورالعمل و آئین نامه هاي اجرائی طرح ارزیابی مشاغل کارگاههاي مشمول این ماده را که ناظر به تعداد کارگران و تاریخ اجراي طرح است تعیین و اعلام خواهد کرد.

تبصره 2 : صلاحیت موسسات و افرادي که به تهیه طرح هاي طبقه بندي مشاغل در کارگاه ها می پردازند باید مورد تائید وزارت کار و امور اجتماعی باشد.

تبصره 3 : اختلافات ناشی از اجراي طرح طبقه بندي مشاغل با نظر وزارت کار و امور اجتماعی در هیات حل اختلاف قابل رسیدگی است.

ماده 50 : چنانچه کارفرمایان مشمول این قانون در مهلت هاي تعیین شده از طرف وزارت کار و امور اجتماعی مشاغل کارگاه هاي خود را ارزیابی نکرده باشند. وزارت کار و امور اجتماعی، انجام این امر را به یکی از دفاتر موسسات مشاور فنی ارزیابی مشاغل و یا اشخاص صاحب صلاحیت (موضوع تبصره 2 ماده 49 ) واگذار خواهد کرد.

تبصره 1 : کارفرما علاوه بر پراخت هزینه هاي مربوط به ا ین امر مکلف به پرداخت جریمه اي معادل 50 % هزینه هاي مشاور به حساب درآمد عمومی کشور نزد خزانه داري کل است. از تاریخی که توسط وزارت کار و امور اجتماعی تعیین می شود کارفرما باید مابه التفاوت احتمالی مزد ناشی از اجراي طرح ارزیابی مشاغل را بپردازد.

مدت

ماده 51 : ساعت کار در این قانون مدت زمانی است که کارگر نیرو یا وقت خود را به منظور انجام کار در اختیار کارفرما قرار می دهد. به غیراز مواردي که در این قانون مستثنی شده است ساعات کار کارگران در شبانه روز نباید از 8 ساعت تجاوز نماید.

تبصره 1 : کارفرما با توافق کارگران، نماینده یا نمایندگان قانونی آنان می تواند ساعات کار را در بعضی از روزهاي هفته کمتر از میزان مقرر و در دیگر روزها اضافه براین میزان تعیین کند به شرط آنکه مجموع ساعات کار هر هفته از 44 ساعت تجاوز نکند.

تبصره 2 : در کارهاي کشاورزي کارفرما میتواند با توافق کارگران نماینده یا نمایندگان قانونی آنان ساعات کار در شبانه روز باتوجه به کار، عرف و فصول مختلف تنظیم نماید.

ماده 52 : در کارهاي سخت و زیان آور و زیر زمینی، ساعات کار نباید از شش ساعت در روز و 36 ساعت در هفته تجاور نماید.

تبصره 1 : کارهاي سخت وزیان آور و زیر زمینی به موجب آئین نامه اي خواهد بود که توسط شورای عالی حفاظت فنی و بهداشت تهیه و به تصویب وزراي کار و امور اجتماعی و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی خواهد رسید.

ماده 53 : کار روز کارهائی است که زمان انجام آن از ساعت 6 بامداد تا 22 می باشد و کار شبانه کارهائی است که زمان انجام آن بین 22 تا 6 بامداد قرار دارد. کار مختلط نیز کارهائی است که بخشی از ساعات انجام آن در روز و قسمتی از آن در شب واقع می شود. در کارهاي مختلط، ساعاتی که جزء کار شب محسوب میشود کارگر از فوق العاده موضوع ماده 58 این قانون استفاده مینماید.

ماده 54 : کار متناوب کاري استکه نوعا در ساعات متوالی انجام نمی یابد. بلکه در ساعات معینی از شانه روز صورت میگیرد.

تبصره 1 : فواصل تناوب کار در اختیار کارگر است و حضور او در کارگاه الزامی نیست. در کارهاي متناوب، ساعات کار و فواصل تناوب و نیزکار اضافی نباید از هنگام شروع تا خاتمه جمعا از 15 ساعت درشبانه روز بیشتر باشد. ساعت شروع و خاتمه کار و فواصل تناوب با توافق طرفین و نوع کار و عرف کارگاه تعیین می گردد.

ماده 55 : کار نوبتی عبارت است از کاري که در طول ماه گردش دارد، به نحوي که نوبت هاي آن در صبح یاعصر یا شب واقع میشود

ماده 56 : کارگري که در طول ماه به طور نوبتی کار میکند و نوبتهاي کار وي در صبح و عصر واقع میشود 10 % وچنانچه نوبت ها در صبح و 22 % علاوه بر مزد به عنوان فوق العاده / عصر و شب قرار گیرد، 15 % و درصورتیکه نوبتها به صبح وشب و یا عصر و شب بیفتد 5 نوبت کاري دریافت خواهد کرد.

ماده 57 : در کار نوبتی ممکن است ساعات کار از 8 ساعت در شبانه روز و چهل و چهارساعت در هفته تجاوز نماید، لکن جمع ساعات کار درچهار هفته متوالی نباید از 176 ساعت تجاوز کند.

ماده 58 : براي هر ساعت کار درشب تنها به کارگران غیر نوبتی 35 % اضافه بر مزد ساعت کار عادي تعلق میگیرد.

ماده 59 : در شرایط عادي ارجاع کار اضافی به کارگر با شرایط ذیل مجاز است :

الف– موافقت کارگر

ب – پرداخت 40 % اضافه بر مزد هر ساعتکار عادي.

تبصره 1 : ساعات کار اضافی ارجاعی به کارگران نباید از 4 ساعتدر روز تجاوز نماید(مگر در موارد استثنائی با توافق طرفین ).

ماده 60 : ارجاع کار اضافی با تشخیص کارفرما به شرط پرداخت اضافه کاي(موضوع بندب ماده 59 ) و براي مدتی که جهت مقابله با اوضاع و احوال ذیل ضروت دارد مجاز است و حداکثر اضافه کاري موضوع این ماده 8 ساعت در روزخواهد بود (مگر در موارد استثنائی با توافق طرفین ).

الف– جلوگیري از حوادث قابل پیشبینی و یا ترمیم خسارتی که نتیجه حوادث مذکور است.

ب – اعاده فعالیت کارگاه، درصورتیکه فعالیت مذکور به علت بروز حادثه یا اتفاق طبیعی از قبیل، سیل، زلزله و یا اوضاع و احوال غیر قابل پیش بینی دیگر قطع شده باشد.

تبصره 1 : پس از انجام کار اضافی در موارد فوق، کارفرما مکلف است حداکثر ظرف مدت 48 ساعت، موضوع را به اداره کار و امور اجتماعی اطلاع دهد تا ضرورت کار اضافی و مدت آن تعیین شود.

تبصره 2 : درصورت عدم تایید ضرورت کار اضافی توسط اداره کار و امور اجتماعی محل، کارفرما مکلف به پرداخت غرامت و خسارات وارده به کارگر خواهد بود.

ماده 61 : ارجاع کار اضافی به کارگرانی که کار شبانه یا کارهاي خطرناك سخت و زیان آور انجام می دهند ممنوع است.

تعطیلات و مرخصیها

ماده 62 : روز جمعه، روز تعطیل هفتگی کارگران با استفاده از مزد می باشد.

تبصره 1 : در امور مربوط به خدمات عمومی نظیر آب، برق، اتوبوسرانی و یا در کارگاه هائی که حسب نوع یا ضرورت کار و یا توافق طرفین، به طور مستمر روز دیگري براي تعطیل تعیین شود همان روز درحکم روز تعطیل هفتگی خواهد بود و به هر حال تعطیل یک روز در هفته اجباري است. کارگرانی که به هر عنوان به این ترتیب روزهاي جمعه کار می کنند، در مقابل عدم استفاده از تعطیل روز جمعه 40 % اضافه بر مزد دریافت خواهند کرد.

تبصره 2 : درصورتیکه روزهاي کار در هفته کمتر از شش روز باشد، مزد روز تعطیل هفتگی کارگر معادل یک ششم مجموع مزد یا حقوق دریافتی وي در روزهاي کار در هفته خواهد بود.

تبصره 3 : کارگاه هائی که با انجام 5 روز کار در هفته و 44 ساعت کار قانونی کارگرانشان از دو روز تعطیل استفاده میکنند، مزد هر یک از دو روز تعطیل هفتگی برابر با مزد روزانه کارگران خواهد بود.

ماده 63 : علاوه بر تعطیلات رسمی کشور، روز کارگر( 11 اردیبهشت)نیز جزء تعطیلات رسمی کارگران به حساب می آید.

ماده 64 : مرخصی استحقاقی سالانه کارگران با استفاده از مزد و احتساب چهار روز جمعه، جمعا یک ماه است. سایر روزهاي تعطیل جزء ایام مرخصی محسوب نخواهد شد. براي کار کمتر از یک سال مرخصی مزبور به نسبت مدت کار انجام یافته محاسبه میشود.

ماده 65 : مرخصی سالیانه کارگرانی که به کارهاي سخت و زیان آور اشتغال دارند 5 هفته میباشد. استفاده از این مرخصی، حتی الامکان در دو نوبت و در پایان هر شش ماه کار صورت می گیرد.

ماده 66 : کارگر نمیتواند بیش از 9 روز از مرخصی سالانه خود را ذخیره کند.

ماده 67 : هر کارگر حق دارد به منظور اداي فریضه حج واجب در تمام مدت کار خویش فقط براي یک نوبت یک ماه به عنوان مرخصی استحقاقی یا مرخصی بدون حقوق استفاده نماید.

ماده 68 : میزان مرخصی استحقاقی کارگران فصلی برحسب ماه هاي کارکرد تعیین می شود.

ماده 69 : تاریخ استفاده از مرخصی با توافق کارگر و کارفرما تعیین می شود درصورت اختلاف بین کارگر و کارفرما نظراداره کار و امور اجتماعی محل لازم الاجراء است.

تبصره 1 : درمورد کارهاي پیوسته (زنجیره اي ) و تمامی کارهائی که همواره حضور حداقل معینی از کارگران در روزهاي کار را اقتضا می نماید، کارفرما مکلف است جدول زمانی استفاده از مرخصی کارگران را ظرف سه ماه آخر هر سال براي سال بعد تنطیم و پس از تایید شوراي اسلامی کار یا انجمن صنفی یا نماینده کارگران اعلام نماید.

ماده 70 : مرخصی کمتر از یک روز کار جزء مرخصی استحقاقی منظور می شود.

ماده 71 : درصورت فسخ یاخاتمه قرارداد کار یا بازنشستگی و از کار افتادگی کلی کارگر و یا تعطیل کارگاه مطالبات مربوط به مدت مرخصی استحقاقی کارگر به وي و در صورت فوت او به ورثه او پرداخت می شود.

ماده 72 : نحوه استفاده از مرخصی بدون حقوق کارگران و مدت آن و شرایط برگشت آنها به کار پس از استفاده از مرخصی با توافق کتبی کارگر یا نماینده قانونی او و کارفرما تعیین خواهد شد.

ماده 73 : کلیه کارگران در موارد ذیل حق برخورداري از سه روز مرخصی با استفاده از مزد را دارند :

الف - ازدواج دائم

ب - فوت همسر، پدر، مادرو فرزندان.

ماده 74 : مدت مرخصی استعلاجی، با تائید سازمان تامین اجتماعی، جزء سوابق کار و بازنشستگی کارگران محسوب خواهد شد.

شرایط کار زنان

ماده 75 : انجام کارهاي خطرناك، سخت و زیان آور و نیز حمل بار بیشتر از حد مجاز با دستو بدون استفاده از وسایل مکانیکی، براي کارگران زن ممنوع است. دستورالعمل و تعیین نوع و میزان این قبیل موارد با پیشنهاد شورای عالی کار به تصویب وزیر کار و امور اجتماعی خواهد رسید.

ماده 76 : مرخصی بارداري و زایمان کارگران زن جمعا 90ً روز است. حتی الامکان 45 روز از این مرخصی باید پس از زایمان مورد استفاده قرار گیرد. براي زایمان توأم ان 14 روز به مدت مرخصی اضافه میشود.

تبصره 1 : پس از پایان مرخصی زایمان، کارگر زن به کار سابق خود باز می گردد و این مدت با تائید سازمان تامین اجتماعی جزء سوابق خدمت وي محسوب میشود.

تبصره 2 : حقوق ایام مرخصی زایمان طبق مقررات قانون تامین اجتماعی پرداخت خواهد شد.

ماده 77 : درمواردي که به تشخیص پزشک سازمان تامین اجتماعی، نوع کار براي کارگر باردار خطرناك یا سخت تشخیص داده شود، کارفرما تا پایان دوره بارداري وي، بدون کسر حق السعی کار مناسب تر و سبک تري به او ارجاع می نماید.

ماده 78 : در کار هائی که داراي کارگر زن هستند کارفرما مکلف است به مادران شیرده تا پایان دو سالگی کودك پس از هر سه ساعت نیم ساعت فرصت شیردادن بدهد. این فرصت جزء ساعات کار آنان محسوب میشود و همچنین کارفرما مکلف است متناسب با تعداد کودکان و با در نظر گرفتن گروه سنی آنها مراکز مربوط به نگهداري کودکان (از قبیل شیرخوارگاه، مهدکودك و....) را ایجاد نماید.

تبصره 1 : آئین نامه اجرائی، ضوابط تاسیس و اداره شیرخوارگاه و مهدکودك توسط سازمان بهزیستی کل کشور تهیه و پس از تصویب وزیر کار و امور اجتماعی به مرحله اجراء گذاشته میشود.

شرایط کار نوجوانان

ماده 79 :به کار گماردن افراد کمتر از 15 سال تمام ممنوع است.

ماده 80 : کارگري که سنش بین 15 تا 18 سال تمام باشد، کارگر نوجوان نامیده می شود و در بدو استخدام باید توسط سازمان تامین اجتماعی مورد آزمایش هاي پزشکی قرار گیرد.

ماده 81 : آزمایش هاي پزشکی کارگر نوجوان، حداقل باید سالی یک بار تجدید شود و مدارك مربوط در پرونده استخدامی وي ضبط گردد. پزشک درباره تناسب نوع کار با توانائی کارگر نوجوان اظهار نظر می کند و چنانچه کار مربوط را نامناسب بداند کارفرما مکلف استدرحدود امکانات خود شغل کارگر را تغییر دهد.

ماده 82 : ساعات کار روزانه کارگر نوجوان، نیم ساعت کمتر از ساعات کار معمولی کارگران است. ترتیب استفاده از این امتیاز با توافق کارگر و کارفرما تعیین خواهد شد.

ماده 83 : ارجاع هر نوع کار اضافی و انجام کار درشب و نیز ارجاع کارهاي سخت و زیان آور وخطرناك و حمل بار با دست، بیش از حد مجاز و بدون استفاده از وسایل مکانیکی براي کارگر نوجوان ممنوع است.

ماده 84 : در مشاغل و کارهائی که بعلت ماهیت آن یا شرایطی که کار در آن انجام میشود براي سلامتی یا اخلاق کارآموزان زیان آور است، حداقل سن کار 18 سال تمام خواهد بود. تشخیص این امر با وزارت کار و امور اجتماعی است.